با سلام به همراهان همیشگی و عزیز

قبل از شروع مبحث جدید باید برروی یک اصل توافق کنیم. هر عنصر موجود در تصویر متناسب با شکل، فرم، اندازه، بافت، رنگ، کنتراست و محل قرار گیری آن در کادر دارای وزن مخصوص به خود بوده و بر بقیه عناصر نیز نیرو وارد می کند. البته مقصود از نیرو، نیروی فیزیکی نیست، بلکه نیروی حسی است که باعث برانگیخته شدن توجه و احساسات بیننده می گردند. و توجه اورا به خود جلب می کنند.

حاصل برهمکنش این نیروها تعیین می کند که عکس متعادل است یا تنش زا. در اینجا یک سوال مهم مطرح می گردد: یک عکس باید متعادل باشد یا برعکس ؟ کدامیک عکس را جذابتر نشان می دهد ؟ خب پاسخ این است که هردو. اینکه ترکیب بندی متعادل تصویر یا صحنه را جذابتر نشان میدهد یا یک ترکیب بندی نامتعادل کاملا به موضوع، حس و حال عکس و سوژه ها مرتبط می شود. درواقع این عکاس یا فیلمبردار یا کارگردان هست که این موضوع را تعیین کرده و ترکیب بندی را انتخاب می کند و تصمیم می گیرد چگونه پیام عکس را منتقل کند. 

بگذارید یک مثال بزنیم. احتمال زیاد اکثر شما فیلم خوب بد زشت رو دیدید. این فیلم یکی از شاه کارهای تمام دوران تاریخ سینماست و بنظر خودم سی دقیقه پایانی فیلم بهترین و مجذوب ترین سی دقیقه کل تاریخ سینما تا این لحظه هست. در این صحنه دوئل، اوج هماهنگی موسیقی متن، فیلمنامه، ترکیب بندی و کادربندی و همچنین بازی های خیره کننده را شاهد هستیم. اما آنچه که در این دقایق بشدت اما پنهان تاثیر خود را می گذارد ترکیب بندی نمای شرع دوئل است. اگر خوب دقت کنید محل قرار گیری هر سه بازیگر یک مثلث را شکل می دهد که از یکی از گوشه هایش برروی خط افق قرار گرفته و این مثلث ناپایدار درون یک دایره قرار گرفته و تاثیر ناپایداری آن تشدید گردیده است.

درواقع شما به یک صحنه کاملا تنش زا و ناپایدار نگاه می کنید و این عدم تعادل شما را مجذوب خود می کند به نحوی که نمی توانید چشم از تصویر بدزدید مگر آنکه اتفاق مهمتری رخ داده باشد. این استفاده هوشمندانه از عدم تعادل باعث جذاب شدن تصویر شده و بسیار موفق عمل نموده است. 

در مقابل به این تصویر کاملا متقارن توجه کنید که شما را به آرامش و دیدن زیبایی معماری دعوت می کند. در تصاویر معماری حفظ تعادل بسیار مهم و حیاتیست. 

پس این عکاس و ادیتور تصویر هستند که نیاز به تعادل یا عدم تعادل را در تصویر معین می کنند. 

تعادل مهمترین مفهوم و مهمترین مبحث در ترکیب بندی یک تصویر است که در ادامه این مطلب به تشریح آن خواهیم پرداخت.

یک عکس زمانی متعادل گفته می شود که هردو نیمه چپ و راست تصویر به یک اندازه چشم مخاطب را جذب کنند و وزن بصری هردو سمت تصویر برابر باشند. تاثیر تعادل بین دو نیمه چپ و راست یک تصویر در متعادل شدن ترکیب بندی بسیار بیشتر از تاثیر تعادل بین نیمه بالایی و پایینی تصویر است. برای مثال در تصویر شما تمام موضوعات با وزن بالا میتوانند در پایین تصویر قرار بگیرند اما تصویر همچنان متعادل باشد به این دلیل که توضیع وزن بصری در هردو نیمه تصویر برابر است. 

بطور کلی دو روش ایجاد تعادل در ترکیب بندی مورد استفاده قرار می گیرد. یک روش از طریق ایجاد تقارن و روش دیگر استفاده از عدم تقارن است. در یک تصویر متقارن با توزیع برابر وزن بصری و از طریق همسان سازی سمت چپ با سمت راست تصویر تعادل برقرار می گردد و هردو سمت تصویر بدلیل مشابه بودن، به یک اندازه چشم و توجه مخاطب را جذب کرده و در بیننده ایجاد حس آرامش میکنند. این روش معمولترین راه ایجاد تعادل است. ترکیب بندی هایی که با این روش متعادل میشوند عموما ایستا بوده و حس سکون را منتقل می کنند و بیشترین کاربرد آنها در عکاسی پرتره و معماری است. 

اما اگر نیاز به خلق تصاویری پویا و متعادل دارید این روش برای شما مناسب نیست و باید از روش ایجاد تعادل نامتقارن استفاده کنید. در این روش دو نیمه تصویر با یکدیگر متفاوت هستند و در برابر عنصری که وزن بصری بالاتری دارد نیاز به عنصریست که از نظر اندازه و وزن بصری بتواند با عنصر اول برابری کند. به عنوان مثال به تصویر زیر دقت کنید. در این تصویر خورشید به عنوان عنصریست که وزن بصری بسیار بالایی دارد و برای ایجاد تعادل در مقابل آن نیاز به عنصریست که بتواند وزن بصری معادلی ایجاد نماید. کودک پشت به تصویر به همراه اجسام اطراف آن تقریبا همان وزن را ایجاد میکنند.

برای اینکه بتوانیم در این روش تعادل را بخوبی ایجاد کنیم، باید با وزن بصری عناصر و اینکه چه مواردی بر آن تاثیر می گذارند آشنا شویم. بطور کلی عناصر با اندازه بزرگ، نقاط با درصد نور بالا یا درخشان، عناصر با شدت رنگ بالا، عناصر فوکوس شده در یک تصویر که فاقد فوکوس است، چشم های سوژه که فوکوس باشند، نقاط رنگی در یک عکس سیاه و سفید، انسان ها و با درصدی پایین تر حیوانات، جهت نگاه سوژه، عناصر دارای رنگ گرم و ... از جمله مواردی هستند که وزن بصری بالایی داشته و در ترکیب بندی باعث جلب توجه در نگاه اول به عکس می گردند. 

برای داشتن یک ترکیب بندی متعادل نامتقارن در یک تصویر میبایست در برابر هر یک از این عناصر یک عنصر هم وزن و نه الزاما هم اندازه و یا هم جنس وجود داشته باشد تا تصویر متعادل گردد. این عنصر متقابل حتی می تواند فضای خالی باشد که در مقابل خط دید سوژه قرار دارد. 

تصاویر زیر مثال های خوبی از این دسته تصاویر هستند که با وجود نا متقارن بودن حتی در تعداد سوژه ها و یا خط دیدشان اما تصاویر متقارنی به شمار رفته و شما را دچار تنش نمی کنند اما به دنبال کردن داستانشان تشویق می کنند و مانع از ایجاد حس سکون و تعلیق در شما می گردند و اصطلاحا تصاویری داینامیک و پویا هستند.


در این تصویر وزن بصری کودک در بستر بیماری بدلیل نگاه عناصر دیگر به او و همچنین رو به تصویر بودن و روشن تر بودن چهره وزن بصری معادل چهار نفر دیگر دارد که به او نگاه می کنند.


نزدیک بودن هر سه کودک به مرکز تصویر و همچنین نگاه آنها به نیمه چپ تصویر باعث خلق یک تصویر متعادل شده و اگر این سه کودک به یک سوم سمت راست تصویر منتقل می شدند آنگاه تعادل عکس از بین می رفت و با یک تصویر نامتعادل مواجه می شدیم که نوید یک رخداد را در هر لحظه می دهد، اما در این ترکیب بندی بیشتر سکون و انتظار را به ما منتقل می کند.

اما همیشه برای خلق یک عکس خوب نیاز به ایجاد یک ترکیب بندی متعادل نیست. با توجه به سوژه و مفهوم عکس می توان با کمی نامتعادل کردن تصویر حس حرکت بیشتری ایجاد  و عکسی پویاتر خلق کرد تا توجه بیشتری را جذب نماید. تصویر زیر یک مثال خوب برای این موضوع است. قرار گرفتن هردو عنصر در یک سمت تصویر تعادل را برهم زده و محو شدن بالهای حشره نیز به القای حس حرکت بیشتر دامن زده و آنرا تشدید نموده است.

متعادل سازی تصویر در دو مرحله قابل انجام است. اولین مرحله قبل از گرفتن عکس انجام می شود. ترکیب بندی اولیه قبل از فشردن دکمه شاتر انجام میگردد و مرحله دوم در زمان ادیت است. در این مرحله شخص عکاس یا ادیتور با تغییر کادربندی و کراپ کردن و یا تغییر رنگ ها ( از طریق ایجاد هارمونی رنگی و یا برهم زدن این هارمونی و استفاده از رنگ های تند ) و یا کنتراست و تکنیک های دیگر ادیت می تواند یک تصویر نامتعادل را متعادل و یا برعکس، یک تصویر متعادل را نامتعادل کند.

امیدوارم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشه. خوشحال خواهم شد در قسمت کامنت ها نظرات خودتون رو با ما به اشتراک بگذارید.

با سپاس